Nederlander in Brazilië (26): Juli 2006 (V). Snufjes Historie in Salvador de Bahia

Nederlander in Brazilië (26)

JUL 2006 (V): Het Historisch Centrum van Salvador (BA)

(Click here for the English version)
. 

---

Ervaringen van een Nederlander in Belo Horizonte,  van maand tot maand.
Juli 2006, deel 5: Snufjes historie in Salvador de Bahia: Mercado Modelo en Pelourinho. 

Nabij de Lacerda Lift is het Palácio Rio Branco

Pelourinho

Het verblijf in Salvador bleef niet beperkt tot strandbezoeken. We bezochten ook de boeiende binnenstad van Salvador, het Pelourinho. Het hart van Pelourinho wordt gevormd door een enorm parkplein met eromheen diverse historische gebouwen en kerken. Niet één kerk, maar wel drie. Helaas konden niet alle kerken vrij bezocht worden, maar waar mogelijk, vergaapten we aan de historie en de rijkdom van het kerkinterieur. Op een avond volgden we een kerkmis in de kerk Nossa Senhora dos Pretos, een kerk die met (ex-)slavenhanden werd gebouwd. De kerk was afgeladen vol, we stonden buiten de kerkpoort. Tijdens deze mis gaf de pastoor  zijn zegen en werden manden met broodjes rondgedeeld. Het was de bedoeling dat je het brood in stukken verdeelt aan je buren. Salvador staat bekend om een markant bouwwerk, de stadslift van Lacerda. Met deze lift kan je een hoogteverschil van zestig meter in korte tijd en zonder inspanning overbruggen. Een dergelijke lift staat in het Portugese Lissabon. Aan de voet van deze lift bevindt zich de Mercado Modelo. Daar kan de toerist goed terecht voor lokale producten, van houtsnijwerk tot leren schoenen, van geborduurde theedoeken tot originele muziekinstrumenten. Als toerist kwam ik hier ogen tekort. Even indrukwekkend was de lugubere ruimte onder deze stadsmarkt. Deze in gedimd lucht gehulde ruimte fungeerde enkele eeuwen geleden als de ‘opslagplaats’ voor gearriveerde slaven. Onder zeer erbarmelijke omstandigheden verbleven deze arme drommels in deze vochtige kelders, waar in die tijd het getijwater binnenstroomde en ratten hun onderkomen hadden. Je hebt hier weinig fantasie nodig om hiervan een levendige voorstelling te maken.

De Lacerda Lift gezien vanaf
Mercado Modelo

Mercado Modelo gezien vanaf Pelourinho

Terreno do Jesus, Pelourinho

Een van de kerken

De slavenkelder onder Mercado Modelo

Het forteiland op de route naar het eiland Itaparica

De schoenenmarkt

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
.

SALVADOR (48): Laatste Avond in Salvador

SALVADOR (48)
De Laatste Avond in Salvador

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Over tomaten, sardines en draaikonterij op een eindfeest.

Vrijdag 28 juli, 20 u. 

Prato Feito

Het was een aardig vermoeiende dag, het slenteren door de Mercado Modelo, de wandelingen door het Pelourinho. Gelukkig was de acarajébom een aardige bron van energie. Toen we weer in Barra waren gearriveerd vroegen onze hongerige magen om meer, en aan hun roep werd gehoor gegeven in de vorm van een eenvoudige Prato Feito, ofwel een eenvoudige schotel bestaande uit rijst, wat lappen vlees, bruine bonen, wat blaadjes sla en schijven tomaat. Van tomaten die twee keer het formaat van de gemiddelde Nederlandse watertomaat hebben. Tomaten die hier niet overrijp worden gegeten, ze zijn vaak nog groen of oranje. Maar niet minder smakelijk. Het was maar goed dat ik deze extra energie naar binnen had gewerkt, zo zou veel later blijken….

Sardientjes

Van deze avond heb ik helaas geen opnamen. Uit veiligheidsoverwegingen was het deze avond beter de camera in de pousada te laten. Maar o zo graag had ik van deze avond wat memorabele foto’s willen trekken… U zult nu op mijn geschreven woord moeten geloven…. Om een uur of acht hielden we een taxi aan en met ons zessen bevolkten we de taxi. Twee reais per persoon. We lieten ons redelijk comfortabel naar de faculteit vervoeren, waar het eindfeest zou worden gehouden. Net zo comfortabel als geperste sardientjes in een blik van ondermaatse omvang. Nu pas begrijp ik het leed van de arme sardientjes die eerst nog onthoofd worden alvorens ze met de tomatensmurrie worden vermengd… Niet dat ik echt reden had tot klagen. Lekker knus tussen twee medereizigsters en nog eentje op schoot, het had erger gekund…

Sensueel

Nog geen kwartier later voegden we ons bij de enorme studentenmassa in het faculteitsgebouw. Wederom geen controle, dus ik kon ongehinderd als gringo binnenglippen en de lange avond daar doorbrengen. Hoewel lange avond, zeg maar… nacht… Er werd reeds gedanst en geswingd op bekende axémuziek. Muziek die voor de Nederlander nagenoeg onbekend in de oren zal klinken. Opzwepende muziek, met opzwepende en ophitsende teksten. Teksten over zoenen, teksten over liefhebben, teksten over bepaalde lichaamsdelen, waaronder de wereldberoemde Braziliaanse kont. De axédansen zijn heel apart om te zien voor buitenlanders, daar ben ik van overtuigd. Het overkwam mij ook toen ik mijn vorige vriendin met haar vriendinnen deze dansen zag uitvoeren. Heel sensueel, heel uitdagend, veelvuldig gebruikmakend van de heupen en achterwerk. Nu kwamen deze herinneringen weer in me op toen ik op de dansvloer zeer aantrekkelijke en bevallige studentes deze dansen zag uitvoeren. Een genot voor het oog, de muziek een genot voor de oren. De combinatie van deze twee: gebruik de fantasie maar.

Danslessen

Het thema van deze avond was carnaval en axé, maar het element carnaval was hier helaas ver te zoeken. Er was geen versiering, niemand expliciet verkleed. Maar dit gemis werd gecompenseerd door een zeer enthousiast publiek die al dansend, “zingend”, drinkend, swingend, knuffelend en zoenend deze avond doorbracht. Ook al is men op de hoogte dat ik als Noord-Europeaan deze Braziliaanse dansen niet onder de knie heb, ik werd vaak door de studentes de dansvloer op gesleurd voor een privéles. Het kan niet beter: gratis privéles, wat dansen en kletsen. Het bleef niet tot een studente, maar meerdere studentes grepen hun kans om een gringo als ik, met “blond” haar en blauwe ogen, hun Braziliaanse kunstjes te vertonen. Zulke dansen zijn sensueel, menigeen zal zich de intieme beelden van “Dirty Dancing” of “Lambada” wel herinneren. Echter, er zijn meer dansen waarbij de lijven als het ware tegen elkaar zijn geplakt, de benen als het ware ineeengestrengeld. De Forródans bijvoorbeeld. Voor mij een redelijk moeilijke dans, aangezien deze een snel tempo heeft en waarbij veel gezwierd wordt. Hopelijk lukt het mij ooit deze dans volledig onder de knie te krijgen, te leuk om als muurbloempje te fungeren.

Drinkgeintje

Het was deze avond dat de Carioca mij uitdaagde tot een drinkwedstrijdje. Hij verloor, want hij had niet in de gaten dat ik de boel fleste. Ik deed alsof ik de zeer sterke cachaça van mandioca dronk, maar geen druppel gleed bij mij de keel in. Bij hem wel, te veel zelfs. Afgelopen vrijdagavond, toen ik weer een stel van deze Salvadorbende tegen het lijf liep (soms letterlijk!) kwam deze anekdote weer boven water. Het bleek dat drie studentes dit nog levendig herinneren en er nog hartelijk over kunnen lachen. Ze verzekerden mij dat deze Carioca heden ten dage niet weet dat ik hem een loer had gedraaid. Waarschijnlijk heeft hij zijn zatte hoofd meermalen gebroken over hoe het in hemelsnaam kon gebeuren dat een rasdrinker als hij moest afleggen tegen een gringo zelfs… Later heeft hij dit geintje met Igor uitgehaald. Igor was zo stom om wel alles te drinken, de combinatie van wijn vooraf, gevolgd door dit geintje van bier met whiskey (hoe kan je dit verzinnen!) vloerde hem bijna letterlijk. Hij tolde en draaide, sprak met dubbele tong en had twee dagen last van een forse hangover. Dat is mij gelukkig toen bespaard gebleven…

Verkneukelen

De avond verwerd nacht, het feest was nog niet ten einde. Een studente vertelde mij dat ze op wilde blijven voor het hoogtepunt van deze nacht: de arrastão. Toen was mij nog niet duidelijk wat dit inhield, voor mij was het gloednieuw. Maar haar uitleg was duidelijk: de nachtbrakers hebben een leider, de rei (koning). Hij draagt tijdens deze nachten ook een soort diadeem. Deze rei blijkt al vijftien jaar lang deze ceremoniéle functie te bekleden. Hij moet ongeveer veertig zijn, dus zelfs ouder dan ik. Een grote lange neger met een geschoren hoofd, een bril stevig op zijn rechte neus. Het is de wil van deze rei wanneer de arrastão zal beginnen. Vaak laat in de nacht, of zelfs in de zeer vroege ochtend. En deze nacht werd het extreem laat, pas om vijf uur. In de tussentijd wachtten we geduldig op zijn teken, zijn beslissing de arrastão te beginnen. Voor Flaviana, de knappe getinte studente met lang zwart haar dat als door wafelijzers was behandeld, kon dit gebeuren niet vroeg genoeg beginnen. Ze was moe, ze had slaap, maar verkneukelde zich op de komende momenten…

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (47). Rondneuzen in Pelourinho

SALVADOR (47)
Een Middag in Pelourinho

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Rondneuzen in Pelourinho, het historisch centrum van Salvador.

Vrijdag 28 juli, 13 u.

Pos(t)eren

We bestegen de indrukwekkende Lacerdalift, omhoog naar het Praça Municipal. Vanaf deze hoogte is een schitterend uitzicht over het lagergelegen stadsdeel, de haven en het water. De Mercado Modelo, de jachthaven. Ik nam de gelegenheid wat foto’s te nemen, de man van het echtpaar hield de omgeving een beetje in de gaten zodat ik niet verrast zou worden door een of andere rovende mafketel. Voorkomen is altijd beter. Vaak heb ik deze methode toegepast, op locaties met veel plubliek, op locaties die populair zijn voor toeristen en dus aasgieren aantrekken, en op locaties die niet erg betrouwbaar ogen. Derhalve vraag ik altijd iemand voor mij de boel een beetje in de gaten te houden, maar dan op een wat onopvallende manier. Aanvankelijk keken ze wat van op, maar niet veel later hoefde ik het niet meer te vragen maar posteerden ze spontaan wanneer ik voorzichtig mijn camera tevoorschijn haalde.

Gevallen kruis

Vlakbij de lift staat een enorm kunstwerk, dat bestaat uit een aantal granieten balken die elkaar lijken te ondersteunen. Deze balkenverzameling wordt “het gevallen kruis” genoemd en is vanaf de havenkade en vanaf Mercado Modelo duidelijk zichtbaar. In de avonduren wordt dit kruis verlicht zodat het min of meer fungeert als een baken. Voor dit kruis stond een enorme pop geposteerd. Het stelde een Bahiaanse voor, met een fors, gezet postuur en gekleed in de traditionele kleding. De pop was naar schatting bijna vier meter hoog. Heel uitnodigend voor de toeristen om zich te laten vereeuwigen met een van de karakteristieken van Bahia: de dames in de traditionele kleding. Ik heb me niet daar laten vereeuwigen; ik verkoos een levende Bahiaanse, die veel aantrekkelijker uitzag met een mooi figuurtje.

Vlechten

Na deze korte stop, ook een van de Baixinhas maakte een aantal opnamen, staken we de Praça Municipal over en vervolgende we onze tocht over Praça da Sé. Dit plein is de overstap naar het grotere Terreiro de Jesus. Onderweg maakten we een pitstop, een snelle hap in een van de vele eettentjes in deze historische wijk. En zo liepen we, het echtpaar en de twee baixinhas (kleintjes), naar het Terreiro de Jesus. Het was er levendig, vol handelaars, capoeira-artiesten, travestieten die voor een kleine vergoeding vlechten in de haren maakten. Een van de baixinhas wilde dat graag en ze ging er voor zitten. Haar haar werd zorgvuldig uitgekamd door hem/haar en een voor een werden de haarstrengen gevlochten, resulterend in een prachtige figuur aan de voorzijde.

Zonder flits

In de tijd dat ze de travestiet liet stoeien met haar donkere manen, gingen de vrouw en ik wat rondlopen om de historische gebouwen wat nader te bekijken. Enkele kerken waren open en we betraden deze kerken. Er mocht gefotografeerd worden, maar zonder flits. Het was voor mij zaak een zeer vaste hand te hebben voor een goed resultaat. Soms moest ik meerdere pogingen wagen voor een scherpere afbeelding. Maar dat is zeer moeilijk te zien op het kleine LCD-scherm van de ditigale camera. Pas later, op het grotere scherm van de laptop, kan ik beoordelen of de gemaakte opnamen goed genoeg zijn.

Inkijkje

De kerken die we bezochten, waren rijkelijk versierd, enkelen zelfs met bladgoud. Ik voelde geen kilte in deze kerken, zoals je die in Nederland en België kan voelen in de enorme, hoge kerken. Maar een knusse warmte in deze lagere en van beschilderde zuilen en plafonds voorziene kerken. Eén kerk was gesloten voor het publiek, maar we hoorden stemmen erbinnen. Net boven mijn ooghoogte waren kleine vensters, die ik kon benutten voor het maken van de binnenopnamen. Het was niet eenvoudig, omdat ik niet goed kon zien of ik wel goed richtte. Er kwam gelukkig wat hulp. Een andere buitenlandse toerist gebruikte wel zijn flitser en zodoende kon ik wat op mijn schermpje zien, waarheen ik moest richten. Het resultaat was een stuk beter: scherper en een betere compositie. Binnen waren inderdaad genodigden die zich vergaapten aan de versieringen binnen dit gebouw. Reusachtige heiligenbeelden in nissen waren aan weerszijden van de zaal geposteerd. Het plafond was met ornamenten verrijkt, er hingen grote kroonluchters. Was dit eigenlijk wel een religieus gebouw? Het bleek een soort kapel te zijn.

Zakken

Het begon al wat te schemeren, we waren reeds lange tijd in Pelô. De zakkende zon gaf mij inspiratie voor wat zonsondergangsbeelden, gebouwen die door het anders afgebogen licht een andere kleur kregen tegen een kleurende lucht als achtergrond. We keerden terug naar het Terreiro de Jesus. De travestiet was klaar met zijn/haar vlechterij en de Baixinha zag er werkelijk beeldig uit met deze vlechtjes, het sierde haar knappe gezichtje nog meer. Toen ik hierover een compliment maakte naar haar, lachte ze minzaam en haar gebruind gezichtje vertoonde een iets donkere tint.

Acarajé

We kwamen Igor en Leo tegen, het echtpaar en de Baixinhas verlieten ons en keerden terug naar de pousada. Ik bleef nog in Pelô, samen met Igor en Leo en Citta. We namen wat te drinken, het was immers onze laatste avond en nacht in Salvador. We konden de verleiding niet weerstaan naar de locatie te lopen waar de beste acarajé van de stad wordt gemaakt, de beste volgens Igor. Hij kent de stad, hij kent daar wat mensen en hij kent de beste locaties. Een uitstekende gids voor mij. Ditmaal was het geen acarajé voor eenieder, maar een plastic bord gevuld met een reusachtige gefrituurde bal van maismeel, grote hoeveelheden van de ingrediënten, waaronder een gulle schep geroosterde garnalen. Wij vieren deden ons te goed aan deze overheerlijke snack. Ik deelde mijn vork met Citta, terwijl Leo en Igor een andere vork deelden. Deze acarajé was niet genoeg om onze hongerige magen te stillen. Er werd nog een besteld, die snel door ons meester werd gemaakt. Een fles cola werd verdeeld over de plastic bekers. Voor ons was dit een smakelijk tussendoortje.

Axé en carnaval..

Het was tijd terug te keren naar de pousada. Om ons op te frissen middels een warme douche, om te kleden, een eenvoudige hap te eten en terug te keren naar Pelourinho. Dat was het plan van Igor en Leo. De Baixinhas voelden zich moe, kozen voor een rustige avond en sliepen vroeg. Ik had reeds met het echtpaar afgesproken dat ik hen zou vergezellen naar het eindfeest in de UFBA, de plaatelijke universiteit. Het thema van deze avond was Carnaval en Axé. Ik was benieuwd…

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (41). MPB-muziek met Belchior

SALVADOR (41)
MPB-muziek met Belchior

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Zanger Belchior nader belicht.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

Woensdag 26 juli, 20 u.

Belchior

Antônio Carlos Gomes Belchior Fontenelle Fernandes, ofwel Belchior, zag bijna zestig jaar geleden het levenslicht in Sobral, in de deelstaat Ceará. Sinds zijn jeugd heeft Belchior zich toegelegd op de muziek. Hij werd programmamaker voor de radio in Fortaleza en begon zijn carrière meer in de richting van de muziek te sturen, nadat hij zijn studie medicijnen had afgebroken.

Pessoal do Ceará

Belchior sloot zich aan bij een groep van jonge componisten en muzikanten als Fagner, Ednardo, Roger, Tei, Cirino, beter bekend als “Pessoal do Ceará”. Tussen 1965 en 1970 was Belchior regelmatig te gast op festivals in het Noordoosten van Brazilië. Hij verhuisde naar Rio de Janeiro en vervolgens naar São Paulo, waar hij muziek componeerde voor enkele korte fimproducties. Een van zijn composities werd een hit voor de bekende Elis Regina.

Carrière

In 1974 kwam zijn eerste elpee uit: ‘A Palo Seco’. Zijn tweede, ‘Alucinação’, werd een mijlpaal in zijn carrière. Drie nummers van deze elpee zijn nog zeer bekend: ‘Velha roupa colorida’, ‘Como nossos pais’ en ‘Apenas um rapaz latinoamericano’. In de tachtiger jaren richtte Belchior zijn eigen productiemaatschappij op. Meer recente werken zijn ‘Um show – dez anos de sucesso’ (1986) en ‘Vicio elegante’ (1996). Zijn genre wordt tot de MPB gerekend, populaire Braziliaanse muziek.

Zijn uitgebrachte werken:

1974 – A Palo Seco
1976 – Alucinação
1977 – Coração Selvagem
1978 – Todos os Sentidos
1979 – Era uma Vez um Homem e Seu Tempo/Medo de Avião
1980 – Objeto Direto
1982 – Paraíso
1984 – Cenas do Próximo Capítulo
1987 – Melodrama
1988 – Elogio da Loucura)
1993 – Belchior em Espanhol com Eduardo Larbanois e Mario Carrero
1993 – Bahiuno
1996 – Vício Elegante
1999 – Auto-Retrato
1999 – Alucinação
2002 – Pessoal do Ceará
2008 – Sempre

BELCHIOR
Belchior no Pelourinho – A Palo Seco	Belchior – Apenas um rapaz latino americano
Brasileiramente Linda — Belchior	Belchior canta “Divina Comédia Humana” – 1982
Velha Roupa Colorida Belchior	BELCHIOR COMO NOSSOS PAIS
Belchior – Alucinação (álbum completo) [1976]	Belchior – Coração Selvagem (1977)
Belchior – 1992, show completo – trilhas sonoras SP	Belchior – Todos os sentidos (1980)
Belchior – Objeto Direto (Álbum Completo)	Belchior – Nossa Língua Portugues

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017

. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (40). Reggae met Banda Mahatma Salvador

SALVADOR (40)
Reggaemuziek met Banda Mahatma

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Banda Mahatma Salvador nader belicht.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

Woensdag 26 juli, 20 u.

Banda Mahatma

Banda Mahatma Salvador werd in 1998 opgericht als een nieuw stroming in de Bahiaanse muziek, muziek met dansbare ritmes en met teksten over vrede, innerlijke harmonie en bovenal tegen geweld. De groep verweeft de tekst en muziek in eenvoudige creaties, die het publiek moet aantrekken. Het is muziek “om er op te dansen en om er over na te denken”, aldus Geo Varela, de producer van de groep.

Quarta da Paz

De Banda Mahatma speelde tijdens vrijwel alle Quartas da Paz van het afgelopen seizoen, vaak samen met “Filhos de Gandhy”. Onlangs heeft de groep een eigen Live-CD uitgebracht. In 2002 ontving de groep publieksprijzen en juryprijzen voor hun performances. Banda Mahatma bestaat uit de leden: Roberto Patinho (zang), Ricardo Márquez (gitaar), Georges Sales (contrabas), Rogério Lustosa (toetsenist en verantwoordelijk voor de muzikale aangelegenheden), Geo Varela (drumstel), Dinho e Juninho (percussie), Ítalo (saxofoon), Valdir (trompet) en Fernando (trombone).

  

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
.

Reizen in Brazilië: SALVADOR: (38) Filhos de Gandhy, Banda Mahatma, en Belchior

SALVADOR (38)
Quarta da Paz: Filhos de Gandhy, Banda Mahatma en Belchior.

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Een optreden in het kader van “Quarta da Paz” op Praça Tereza Batista.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

Woensdag 26 juli, 19.30 u.

Filhos de Gandhy

Het aanwezige veiligheidspersoneel begon ons opeens naar achteren te dirigeren om plaats te maken voor het eerste optreden. Een groep in het blauw-wit gekleed met de naam van een van de grootste pacifisten op aarde: Filhos de Gandhy. Ook deze groep is een begrip in Salvador. Toeristen gaan graag met leden van deze muziekgroep op de foto, al is het vanwege hun karakteristieke kleding. Ik stond niet helemaal vooraan, maar net genoeg om enige foto’s van dit optreden te maken. Ze betraden het verhoogde podium en voor mij was het stukken eenvoudiger om meer en betere plaatjes te maken. Hun muziek klonk schitterend, ik genoot ervan. Het was voor mij de eerste keer dat ik hun muziek aanhoorde. De leadzanger werd bijgestaan door twee dansers die op hun beurt ook een zangpartij hadden. Beneden, voor het podium speelden de overige leden met hun percussieinstrumenten. Zij deinden heen en weer op de maat van hun muziek. Hun optreden duurde ongeveer een half uur en ze vertrokken als ze gearriveerd waren. Weer moest er ruimte worden gemaakt om hen de zaal te verlaten. Het was nu wachten op de volgende artiest.

Banda Mahatma

En die kwam zeer snel. Nog geen vijf minuten later, en dat is razendvlug naar Bahiaanse tijdsrekening, stond een veertiger op het podium, in het wit gekleed. Deze kalende, ietwat gezette en bebrilde man bleek van de groep Mahatma te zijn, dus een toepasselijke naam in de stijl van deze thema-avond. De voornaam van dezelfde Indische pacifist. Hij vertolkte anderhalf uur lang een reeks nummers in de stijl van reggae en pop. Nummers van Bob Marley en UB40. Het was een aardige show die hij weggaf, het publiek, waaronder ikzelf, genoot ervan. Ik trok weer mijn serie foto’s. Ik probeerde wat poses van hem op de digitale plaat vast te leggen die emotie en expressie uitdrukken. Van tijd tot tijd probeerde ik het en ik bekeek het resultaat op het kleine LCD-scherm. Plotseling werd ik op mijn schouder getikt. Een jongeman stond achter mij, met een meer professionele camera, met een logo van een of ander tijdschrift. Hij stak zijn duim op, als blijk van waardering voor mijn geklikte resultaat en gaf ook commentaar dat hij deze beelden goed vond. Een onverwachte opsteker.

Dansruimte

Mahathma moest vervolgens plaats maken voor de slagroom van deze avondtaart: de nationaal vermaarde artiest Belchior. Velen van onze groep wachtten speciaal voor hem, en ook Carol was fan van hem. Zij stond vooraan met enkele van haar vrienden, te dansen en mee te zingen, te genieten. Ik stond iets verder naar achteren, waar ik stond met andere leden van onze groep, waaronder twee zusjes van geringe lengte. Zij werden door ons liefkozend de “Baixinhas” genoemd, ofwel kleintjes. Twee lieve jongedames. Dankzij hun geringe lengte zagen zij niet wat er op het podium afspeelde, en af en toe gunde ik hen een blik op mijn LCD scherm. Ook probeerde ik ruimte voor hen te creëren zodat ze ook een beetje konden meedansen. En dat lukte aardig. Ik stond op een strategisch punt en voorkwam zo dat ze constant door de andere aanwezigen werden verdrongen. Ze maakten dankbaar gebruik van deze gecreërde gelegenheid. Later was er meer ruimte voor hen vooraan en hadden ze eindelijk hun volle uitzicht op het podium.

Belchior

Onder luid applaus, gefluit en gegil kwam de artiest Belchior op het podium. Eenvoudig gekleed in een overhemd en spijkerbroek. Het is een man die reeds vele jaren optreedt en dat valt ook van zijn uiterlijk af te lezen. Niettemin kent hij alsnog een grote aanhang onder oud én jong. Zijn repertoire is dat van Braziliaans Populair ofwel MBP en kunnen tegenwoordig als evergreens worden beschouwd. Hij ontving van de organisatie een prijs voor zijn inbreng en inzet. Nu bleken opeens heel veel aanwezigen een digitale camera bij zich te hebben. Een geflits en geklik van jewelste. Het was nu tijd voor zijn optreden. Zijn gitaar werd aangereikt en hij begon enkele nummers te spelen, nummers die luid werden meegezongen door het publiek. Het was alsof enkelen onder hen dankzij zijn klanken in trance raakten. Geheel van de wereld en slechts een met zijn stem, zijn muziek. Hij speelde slechts een half uur, en gaf slechts één toegift. Deze toegift werd wederom massaal meegezongen. Het sluitstuk tot tien uur was een klein vervolg van Mahatma.

T-shirt

Carol ontving nog een extra verrassing. Er werden T-shirts uitgedeeld door Mahatma met daarop het logo van “Quarta da Paz” en Carol was een van de weinige gelukkigen. Als ware het een vervroegd verjaardagscadeau, want morgen zou zij met ons haar verjaardag vieren. Als enige van de groep vierde zij haar verjaardag in Salvador. Carol straalde toen ze dit shirt kreeg aangereikt, en het was een genot voor mij om van dit moment een foto te nemen. Een zeer mooi gezicht met stralende ogen en een zeer spontane gezichtsuitdrukking. Ik zou willen dat ik altijd dit soort foto’s zou kunnen maken. Een zeldzaam moment van absolute spontaniteit….

Verjaardag

Ditmaal bleven we niet langer in Pelourinho, maar zochten we massaal de taxi’s op. Het was een vermoeiende maar zeer geslaagde dag geweest, met twee boottochten en een muziekspektakel. Morgen zou wederom een lang en zwaar programma wachten. We arriveerden net voor twaalf in de pousada. Carol kwam wat later en we feliciteerden haar. Naar goed Braziliaans gebruik werd er innig gezoend en omhelsd. De volgende dag zou Carol haar verjaardag op het strand van Stella Maris gaan vieren, een parallel met de viering van mijn verjaardag op Nieuwjaarsdag. Toen verbleef ik ’s nachts op het strand van Vitória en werd ik daar temidden van duizenden toegezongen. De dag erna was het genieten geblazen op het “Praia da Costa” in het naburige Vila Velha, een dag lang temidden van vrienden, met muziek, drank en de onvermijdelijke churrasco….

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (31). Avondje Pelourinho, Historisch Hart van Salvador III

SALVADOR (31)
Avondje Pelourinho, Historisch Hart van Salvador III

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Gretige obers, een “Zwitserse” slaper, intieme reggae en taxiperikelen.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

Dinsdag 25 juli , 22.00 u.

Gretige obers

En nóg was deze nacht niet ten einde. Het was tenslotte pas tien uur. We wilden onze vermoeide voeten wat rust geven en toegeven aan ons kwellend dorstgevoel. We traden met een groepje van ongeveer tien man en vrouw een lokale bar binnen, waar niet lang erna de gretige obers met de bierglazen en flessen toesnelden. Dat is pas service! Niet wachten tot een of ander luie studentenslungel eens van zijn vaste kruk afglijdt en met een ijzige en lijzige stem vraagt wat we in godsnaam willen. Nee, hier verstaan ze onze lichaamstaal en wordt zeer efficiënt geageerd. Klandizie! Verteer! Kassa! Een ware handelsgeest…. Er zat reeds een kleine groep van ons aan het gouden en ijskoude vocht. Zonder wit kraagje, want de gemiddelde Braziliaan gruwt ervan.

Schone slaper

Een van hen, met het nationale shirt van Zwitserland, met zijn lange golvende haar in een staart, kon de verleiding van een dronkenmansslaapje niet weerstaan en was van de wereld. De groep vond dit wel humor, en gezien mijn reputatie als vastlegger van gedenkwaardige momenten van dit gezelschap in Salvador, werd mij verzocht van deze “schone” slaper wat plaatjes te schieten. Zonder flits. Hij heeft er totaal niets van gemerkt. Het gezelschap lag een tijdlang in een Braziliaanse deuk. Hij bleef van de wereld, ook al opende hij af en toe groggy zijn lichte kijkers en keek verdwaasd even rond. En nam zijn slaaphouding weer aan, met het hoofd diep voorover gebogen, en sloot zijn ogen weer. Omstreeks twaalf uur verlieten we deze bar, op weg naar een andere bar. Deze “Zwitser” werd tot leven gewekt, en al wankelend en waggelend volgde hij ons. Tot mijn verbazing sprak hij vloeiend Engels, maar begon hij wartaal uit te slaan tegen mij. Ik kon zijn relaas echt niet volgen. Buiten stond een taxi voor de deur. Een stel was net achter ingestapt, de taxi stond op punt te vertrekken. Tot onze gigantische verbazing stapte deze Zwitser in en zetelde zich naast de chauffeur. De taxi vertrok. Gemompel van verwondering van onze zijde. Wat is deze dronkelap van plan?? Nog geen twintig seconden en honderd meter later kregen we ons antwoord. De zatlap wist het ook niet en werd de taxi uitgezet. Tot grote hilariteit van onze groep. Het was voor ons net een slapstick.

Intieme reggaedans

Op aandringen van Jader vervolgden we onze toch naar een reggaetent. Daar moest een real worden betaald voor de entree. We daalden een trap af naar de open ring, een soort podium. De bars en de toiletten waren van daaruit per trap bereikbaar. Stampende en dreunende reggaemuziek, hoofdzakelijk van icoon Bob Marley. We bestelden onze drank en dansten mee met de menigte. Een van ons, Brenda, had haar eigen beker bij zich. Een metalen beker als souvenir uit Blumenau. Van een Bierfest. Aan een touwtje om haar hals. Ze deelde de inhoud met mij. Er brak wat lichte paniek onder de dames uit, toen een van hen opmerkte dat een van de omstanders wel erg veel belangstelling leek te hebben voor mijn meegedragen digitale camera. Ze wilden gelijk vertrekken. Maar het gekochte bier was nog niet op, en enkelen van ons waren op weg naar de toiletten. Er werd besloten nog even te blijven. Voor de veiligheid van mijn camera werd een zeer passende oplossing bedacht door Brenda zelf. Ze stelde voor dat we als koppel innig aan elkaar gekoppeld zouden blijven, zodat niemand de kans kreeg zijn slag te slaan. En zo dansten en liepen en stonden we heup aan heup tegen elkaar geplakt, mijn hand stevig om haar middel, als twee innig geliefden. Ruim een half uur lang bleven we in deze houding, en ik had de lichte indruk dat Brenda deze intieme houding niet erg vond, integendeel. Ditmaal bleven eventuele grappen over mij en Brenda uit, iedereen begreep dat dit een noodoplossing was.

Zeven voor een taxirit…

Na dit hachelijk avontuurtje met een intieme oplossing volgden nog wat nachtelijke uurtjes in een andere bar. Met meer eigentijdse en wat “Westerse” muziek. Hier werd de nacht besloten om drie uur. Tijd om terug te gaan naar onze comfortabele matrassen in onze Mexicaanse pousada in Barra. Er werd wederom gepingeld met de taxichauffeur om zeven man voor een totaalprijs van 12 reais naar de pousada te reizen. Wederom een practische oplossing. Zeven man worden verdeeld over vijf op de achterbank, waarvan 2 op schoot van de ander – ik had een van de dames van het gezelschap op mijn schoot – en twee konden de passagiersstoel delen, naast de chauffeur. Met de veiligheidsriem om. Veiligheid boven alles…..

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (30). Beelden van Percussieband Didá

SALVADOR (30)
Beelden van de Vrouwelijke Trommelaars van Didá

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Aflevering 30: Een beeldverslag van een percussieoptreden van muziekschool Didá.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

Dinsdag 25 juli ’s avonds negen uur.

Didá is een begrip in Salvador. Muziekschool Didá is opgericht in 1993, als een onderwijsinstelling zonder winstoogmerk. Het geeft jongeren de kans zich te bekwamen in regulier en muziekonderwijs. De doelgroep van Didá zijn vrouwen die zich willen ontwikkelen. Didá betekent in de Yorubátaal “The Power of Creation”, en was de eerste vrouwelijke samba-reggaeband in de wereld. De band geeft regelmatig een show in Salvador, hoofdzakelijk op vrijdag. Maar gelukkig waren we getuige van een extra straatoptreden.

Locatie van de muziekschool in Pelourinho

Er wordt met veel ijver en enthousiasme opgetreden.

Een reggaezanger trad met ze op.

   

   

Trommels in verschillende formaten…

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (29). Avondje Pelourinho, Historisch Hart van Salvador II

SALVADOR (29)
Avondje Pelourinho, Historisch Hart van Salvador II

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Optredens, lintjesregen, merktekens en trommelgeroffel in Pelourinho.

>> Klik hier voor alle afleveringen van ‘SALVADOR’ deel 2  (en deel 1) <<

>> Klik hier voor meer informatie over SALVADOR (met video’s) <<

 

Dinsdag 25 juli ’s avonds acht uur.

Optredens

Na de mis, die om acht uur ten einde liep, stroomde de kerk leeg. Ik maakte gebruik van de gelegenheid om snel wat foto’s te schieten. Zonder flits. Niet veel later werden we verzocht de kerk te verlaten, het licht werd gedoofd, de zware poorten gesloten. Net als in Nederland volgt na de kerk het vertier. Maar niet in het café naast de kerk, maar op het immense plein en op de pleinen verspreid over het Pelourinho. Deze avond waren er optredens van diverse artiesten in het kader van Pelourinho Dia e Noite, of wel dag en nacht vertier en amusement. Op een podium stond een zeer aantrekkelijke zangeres in een sexy wit jurkje acte de présence te geven, terwijl op een ander podium niet veel verderop een andere band optrad, met enkele zangers. We liepen van het ene podium naar het andere, om zo een goede indruk te krijgen van het muzikale aanbod van deze nacht. Een waar feest.

Lintjesregen

Ik liep met Igor en Leo en enkele anderen door de stad, door drukke en nauwe winkelstraten met veel souvenirshops waar de toerist aan zijn trekken komt. Geregeld werden we aangehouden door straatventers die nog altijd een enorme voorraad kettingen en andere sieraden met zich droegen. Een enkeling bond een gekleurd lint aan onze polsen, met daarop de tekst “Lembrança do Senhor de Bomfim da Bahia”. Linten in vrijwel alle denkbare kleuren. De linten worden met drie knopen bevestigd, “drie wensen” . Het is de bedoeling dat je deze linten een tijdlang draagt, totdat je wensen zijn vervuld. Als blanke toerist trok ik hun aandacht en ontving ik enkele linten van hen. Gewoonlijk werden deze linten aan de LINKERpols bevestigd, tenzij je anders aangeeft. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de plaats van je hart meer aan de linkerzijde, maar ik durf dit niet met zekerheid te zeggen.

Ongevraagd

Soms wordt ongevraagd een of meerdere dergelijke linten om je pols bevestigd en wordt daarna om geld gebedeld. Ik doe niet moeilijk om hen een kleinigheid te geven, maar om elke keer aan de pols vastgepakt te worden voor meer geld… Ik vond mijn trucje uit en antwoordde hen niet in het Portugees of Engels, want enkelen onder hen verstaan wel degelijk Engels, maar mijn eigen Nederlands. Voor hen een onbegrijpelijke en onuitsprekelijke brabbeltaal. Dan druipen ze niet begrijpend af. Zonder bedelgeld. Zeg niet dat je geen kleingeld hebt, want ze kunnen verrassenderwijs wisselen, zelfs het grote geld! Pas daar goed voor op, hun geoefende ogen en handen kunnen jouw geldvoorraad heel efficiënt lokaliseren en eventueel hun graai naar doen.

Gemerkt

Ook een gevaar is het ongevraagd bevestigen van dergelijke linten om de RECHTERpols. Volgens een van onze groep is dit een teken van de straatjongens onderling dat deze persoon een dure camera of iets anders glimmerigs in zijn tas of broekzak bij zich heeft. Een geslepen tactiek en communicatiemiddel. De een bevestigt een lint aan de rechterpols van een argeloze, bij voorkeur buitenlandse, toerist en een kompaan benadert dit beoogde doelwit om de aandacht af te leiden terwijl een eventuele derde gewiekst zijn buit grist. Er werd inderdaad een poging gedaan om een lint aan mijn rechterpols te bevestigen, maar ik rukte dit snel los en bevestigde het aan de ander pols. Het gevaar was geweken, een geluk dat ik in het gezelschap was van Brazilianen die er meer feijão van hebben gegeten.

Trommels

De avond was nog vroeg, een lange nacht lag voor de boeg. Een nacht in Pelourinho duurt lang, tot in de kleine uurtjes. Niet verwonderlijk dat de straten vollopen met rondwandelende toeristen en Salvadorianen, op zoek naar vertier, naar bier, naar plezier… Soms hoef je niet eens rond te lopen om vertier te zoeken, maar komt het op je af. Zo ook op deze avond. We hoorden in de verte ritmisch trommelgeroffel dat langzaam onze kant op kwam. Nieuwsgierig naderden we het tromlawaai. Het was de groep Didá, een groep vrouwelijke roffelaars die een straatshow gaf. Grote stevige dames met grote trommels en meer frêle en jonge meisjes met kleinere trommeltjes. Op aangeven van de leider moest ieder van hen een solo weggeven, waarna de solist het clubhuis binnenging. Een waar genot om te zien én om te horen!

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
. 

Reizen in Brazilië: SALVADOR (28). Igreja Nossa Senhora do Rosário dos Pretos

SALVADOR (28)
Igreja da Nossa Senhora do Rosário dos Pretos.

(Click here for the English version)
.

---

Bestemming Salvador, hoofdstad van deelstaat Bahia.
Igreja da Nossa Senhora do Rosário dos Pretos. de kerk gebouwd door slaven en de in vrijheid levende zwarte bevolking van Salvador. 

Dinsdag 25 juli, 19.00 u.

 

NS do Rosário dos Pretos

We staken het Terreiro de Jesus over, op weg naar de Igreja da Nossa Senhora do Rosário dos Pretos. Deze mondvol staat prominent op dit plein, met de markante hemelsblauwe torens, dat het plein een schitterend aanzien geeft. Naar mijn smaak het meest smaakvolle gebouw. De mis was al bezig, sinds zes uur. De kerk was afgeladen vol, de gelovigen stonden zelfs buiten de kerkpoorten om maar iets van deze mis op te vangen.

 

Zwarten en negers

Aanvankelijk zag ik ook niks, zelfs niet met mijn bovengemiddelde lengte hier in Salvador. Maar enkelen van onze groep hadden blijkbaar ervaring met dit probleem en duwden zich langzaam maar verder naar voren, mij meesleurend. En zo stond ik een tiental minuten later in het kerkgebouw en kon ik meer van deze mis volgen. De geestelijke was een negerpriester, naar jarenlange traditie. Deze kerk, gebouwd door negerslaven en vrije negers, in hun vrije avonduren. Bijna honderd jaar later was deze kerk af. Door en voor negers. Ik gebruik de term “neger”, omdat in Brazilië “negro/a” een positievere klank heeft dan “preto/a”. Daarover heb ik al een aardige discussie gehad met enkele van mijn negervrienden en –vriendinnen. Wat een verschil met Europa en de Verenigde Staten, waar “neger’ als een scheldwoord wordt gezien en de term “zwarten” meer eufemistisch overkomt. Als je hier wat over nadenkt, is de Braziliaanse uitleg niet onlogisch. De term “neger” wijst op de Afrikaanse roots, terwijl “zwarte” een term is op grond van de huidskleur. Dus de afstammelingen van de slaven in Noord- en Zuid-Amerika kennen tegenwoordig een wereld van verschil, te beginnen met de termen van beide volksgroepen…

Warme klanken

En inderdaad leek de meerderheid van de kerkgangers Afrikaans bloed in zich te hebben. En een groot deel van onze groep heeft inderdaad Afrikaans bloed. Een donkere huidskleur, zwarte haar, donkere kijkers. Ondanks mijn witte huidskleur en Europese afkomst wordt ik door hen niet als bijzonder of vreemd beschouwd, maar als een van hen. Ook in deze kerk werd niet op of omgekeken naar mij. Ze leken geconcentreerd te luisteren naar de handelingen en verhandelingen van de voorganger. Enkelen leken in trance te zijn, alsof ze op hun eigen manier contact hadden gevonden met God. Er werd veel gezongen. Geen krassende stemmen van bejaarden dat via krakkemiggige geluidsinstallaties door een koude kerk galmen, dat je soms letterlijk kippenvel bezorgt in de Nederlandse kerken. Maar warme klanken afkomstig uit veel jongere kelen, die vol en vol warmte door de luidsprekers in deze knussere kerk doorklinken. Geen galmende stem van de voorganger, maar een volle stem dat vriendelijker overkomt voor onze gevoelige oren.

Meedeinen

Ik probeerde de rituelen van de medekerkgangers te kopiëren. Veel van deze rituelen had ik reeds ervaren in de baptistische kerk, en dus niet nieuw meer voor mij. De handen in de lucht, meedeinend als op de golven. De handen zwaaiend in de lucht met open handpalmen, nog steeds meedeinend. Ik moest wel het ritme van mijn naaste buren volgen om botsingen met de heupen te voorkomen. Maar dat was niet echt moeilijk, het ritme was kinderlijk eenvoudig en regelmatig. Soms werden de ogen gesloten, zodat het moeilijker was om je balans tijdens het meedeinen te behouden. Maar ik slaagde er toch in. En zo deed ik mee met deze menigte, in een Braziliaanse negerkerk, op een warme dinsdagavond in juli. De handen werden vastgepakt en minutenlang hielden we elkaars handen vast, als een enorme keten. Een menselijke keten vol energie, vol mystiek.

 

 

Kruistekens

Meer leden van onze groep slaagden er in deze kerk binnen te treden. Ze maakten allen het kruisteken wanneer ze het gezegende gebouw betraden. Het is Brazilië ook gebruikelijk dat bij het passeren van een kerk een kruisteken wordt gemaakt. Voor mij was dat in het begin zeer opvallend. En voor de Brazilianen was het juist opvallend dat ik het achtewege liet. Ze vroegen of ik wel gelovig was. Ik bevestigde dat ik van oorsprong katholiek ben. Maar waarom maak ik dan geen kruisteken? Ben ik dan niet meer gelovig? Dit rees grote vraagtekens bij hen. Alsof ik een ongelovige, een afvallige was. Ik legde toen snel uit dat veel tradities in Nederland niet meer worden gepractiseerd, waaronder het maken van kruistekens. Onderhand ben ik dit ritueel wel gewend en maak ik bijna automatisch het kruisteken. Bekeerd? Nee, een kwestie van aanpassen aan de lokale cultuur.

 

Benção

Deze mis was ook bedoeld voor het verkrijgen van de ‘benção”, de zegen. Wat later tijdens deze dienst werd de zegen uitgesproken door de voorganger. En een ieder omhelsde zijn of haar buurman of buurvrouw. Zo werd ik door bijna al mijn groepsleden stevig omhelsd, man en vrouw. Een van een, een zeer aantrekkelijke studente, omhelsde mij zeer stevig en langduriger dan met anderen. Het gaf me een heerlijk gevoel, een gevoel van grote betrokkenheid met deze groep. Ook de andere aanwezigen voor en achter ons omhelsden ons, met het gebrabbel van “benções pra você”, mijn zegen voor u.

Brood

De mis liep bijna ten einde. Kerkmedewerkers liepen met manden boven hun hoofden. Daarin was het brood van de communie. Geen kleine hosties, maar grote Franse broodjes. Deze broodjes vonden gretig aftrek en werden onderling verdeeld. Dit was wel nieuw voor mij. Zo verdeelde onze groep enkele broden en ik ontving zelfs twee grote stukken. Ik gaf een van deze stukken door aan een oudere neger, die er bijna smekend naar uitzag. Hij toonde grote dankbaarheid toen ik mijn deel aan hem overhandigde, hij toonde zijn vergeelde tanden als een teken van blijdschap. Een ander stuk gaf ik aan een negervrouw, die achterin stond en nog niets had. En zo had ik de boodschap van het verdelen van brood aardig begrepen. Delen doe je met zijn allen, de spirit van Salvador….

© Adriano Antoine Robbesom 2011, 2017
.